Verwante rechten of naburige rechten zijn familie van het auteursrecht.
Wat is de definitie van naburige rechten?
Inhoudsopgave
Als we kijken naar de Conventie van Rome en de Wet naburige rechten (WNR) biedt het kunstenaars, producenten en omroeporganisaties het recht om te bepalen of een werk opgenomen, gereproduceerd, uitgezonden of uitgeleend mag worden en welke billijke vergoeding daarvoor betaald moet worden.
Naburige rechten ontstaan simpelweg van rechtswege. Oftewel door het maken van een werk, net als bij het auteursrecht. In 1961 stond de Conventie van Rome aan de basis ervan. Vervolgens is de nationale wetgeving met de Wet op de naburige rechten of WNR uit 1993 hierop gebaseerd welke zaken regelt met betrekking tot de bescherming van uitvoerende kunstenaars, producenten van fonogrammen of van eerste vastleggingen van films en omroeporganisaties
Wat is het verschil tussen naburige rechten en auteursrecht?
Het verschil tussen naburige rechten en auteursrecht is het feit dat bij naburige rechten geen originaliteitseis geldt en bij auteursrecht wel. Omdat het daardoor dusdanig verschilt zijn deze rechten opgenomen in een andere wet. Dit noemen we een sui generis-regeling.
De WNR onderscheid vier soorten rechthebbenden, te weten:
- uitvoerend kunstenaar (artikel 1 sub a WNR)
- producent van fonogrammen (artikel 1 sub d WNR)
- omroeporganisatie (artikel 1 sub e WNR)
- filmproducent (artikel 7a WNR)
Artikel 1 sub a WNR leert ons dat een uitvoerend kunstenaar het volgende is: “de toneelspeler, zanger, musicus, danser en iedere andere persoon die een werk van letterkunde of kunst opvoert, zingt, voordraagt of op enige andere wijze uitvoert, alsmede de artiest, die een variété- of circusnummer of een poppenspel uitvoert”.
Hieronder vallen dus ook acteurs. Daarnaast biedt de wet bescherming aan de producent van een film, games, muziek en ook omroeporganisaties.
Wat is een billijke vergoeding bij naburige rechten?
Degene die een werk maakt bepaalt wat de billijke vergoeding is om het door derden te laten exploiteren. Bijvoorbeeld door het uitbrengen of CD of DVD en als muziek op een CD openbaar wordt afgespeeld. Er is overigens geen maatstaf voor wat billijk oftewel redelijk is.
Commercieel uitgebrachte muziek mag dus altijd worden verspreid mits een billijke vergoeding wordt betaald. Dit noemt men vergoedingsrecht. Als geen vergoeding wordt betaald of toestemming is verleend, dan wordt mogelijk de Wet op de naburige rechten overtreden. Dit is een strafbaar feit.
Hoe werkt de verdeling van naburige rechten?
In Nederland kennen we twee – door de overheid aangewezen partijen – die gaan over de innig en verdeling van naburige rechten in Nederland. Dit zijn de Stichting ter Exploitatie van Naburige Rechten (SENA) en NORMA. SENA gaat over het innen en verdelen van vergoedingen als een werk wordt uitgezonden of ten gehore wordt gebracht. Duidelijk is dan ook dat commercieel gebruik van Spotify niet is toegestaan. NORMA is gericht op de belangen die komen kijken bij uitlenen of thuiskopieen.
Hoe kun je naburige rechten overdragen?
Naburige rechten zijn overdraagbaar, maar persoonlijkheidsrechten niet. Deze rechten kun je in zijn geheel of gedeeltelijk overdragen of verkopen. Een dergelijke verkoop of overdracht moet schriftelijk in een overeenkomst worden vastgelegd.
Rechten muziek overdragen
In de muziekindustrie is het heel gebruikelijk dat een contract wordt opgesteld tussen een muzikant en een manager om de muziek bijvoorbeeld te promoten en om ervoor te zorgen dat een band op festivals komt te staan zodat beide partijen een inkomen kunnen genereren. Ook kan een artiest een licentieovereenkomst sluiten waardoor zijn muziek op CD kan worden uitgebracht of via Spotify kan worden beluisterd.
Het kan bij dergelijke royalties gaan om een bedrag per verkochte geluidsdrager – zoals een CD – en inkomsten uit overige promotie of een vast eenmalig bedrag waarmee de volledige rechten worden afgekocht.
Rechten acteurs overdragen
Iets ingewikkelder is het overdragen door acteurs. De Wet op de naburige rechten stelt namelijk dat acteurs standaard hun rechten hebben overgedragen aan de producent van de film. Als dit niet het geval is, dan moet dit schriftelijk in een contract worden vastgelegd. Een mondelinge overeenkomst is niet voldoende. Hier komt overigens wel weer de billijke vergoeding om de hoek kijken.
De producent blijft namelijk verplicht om per vertoning een vergoeding te betalen aan de acteur.
Rechten producent overdragen
Net als muzikanten en acteurs kan een producent zijn rechten overdragen. Hij heeft immers het recht op eerste vertoning en ook om kopieën te verspreiden of een reproductie te maken. Daarbij komt het voor dat een licentieovereenkomst wordt opgesteld om een film internationaal te kunnen promoten. Dit is vergelijkbaar met de constructie die veel muzikanten overeenkomen met managers.
Hoe werkt een licentie?
Als je naburige rechten wilt overdragen, dan doe je dat door middel van een licentie en licentieovereenkomst. Alleen de persoonlijkheidsrechten kun je niet overdragen.
Het is heel belangrijk om de licentie schriftelijk in een contract vast te laten leggen. Zonder schriftelijke overeenkomst kunnen de rechten niet worden overgedragen. Enkel de zaken die in de overeenkomst zijn vastgelegd gelden.
Hoe kun je afstand van naburige rechten doen?
Je kunt geen afstand doen van alle persoonlijkheidsrechten, maar wel op een gedeelte daarvan. Je kunt in een overeenkomst vastleggen dat een maker niet zal optreden tegen wijzigingen die worden aangebracht aan het werk of wanneer vermelding van credits – zoals naamsvermelding van de maker – achterwege wordt gelaten.
Wat is de duur van naburige rechten?
De duur van naburige rechten is 50 jaar of 70 jaar. Het verschil zit hem in het soort producent. Tot 1 november 2013 was de beschermingsduur 50 jaar voor musici en producenten van muziek. Deze eerder geldende duur werd te kort bevonden en daarom is de beschermingstermijn voor dergelijke producenten tot 70 jaar.
Stel dat een opname vandaag wordt gemaakt, maar pas over drie maanden naar buiten wordt gebracht, dan vangt de termijn dan pas aan.
Overeenkomst
Je kunt afstand doen van naburige rechten of deze rechten overdragen door daarover afspraken vast te leggen in een overeenkomst. Een licentieovereenkomst is het soort contract dat nodig is bij overdracht van de rechten.
In een dergelijke overeenkomst leg je alle afspraken schriftelijk vast en wordt bepaald wat de billijke vergoeding is die de maker ontvangt van de licentienemer.
