Copyright

Wat is copyright?

Copyright, in het Nederlands ook wel auteursrecht genoemd, is een soort intellectueel eigendom dat de eigenaar van een werk het exclusieve recht geeft dit te verveelvoudigen en te verspreiden. Auteursrecht kan op tal van werken, zoals foto’s, video’s, muziek, teksten en kunstwerken te rusten, zolang het maar origineel genoeg is. Om de rechten te verkrijgen, hoef je als maker -in tegenstelling tot bij een merk- geen officiële registratie te doorlopen. Jij mag bepalen wat er met het werk gebeurt. Het geldt tot zeventig jaar na het overlijden van een maker.

Hoe verkrijg ik copyright?

Zoals al even genoemd hoef je geen registratieprocedure te doorlopen om copyright te verkrijgen. Dit is dus heel anders dan bijvoorbeeld merkregistratie, die noodzakelijk is om de exclusieve rechten over een merk te verkrijgen en juridisch te kunnen optreden tegen inbreuk. Auteursrecht hoef je dus niet aan te vragen, wat het een zogeheten niet-geregistreerd recht maakt. Ideeën, methodes, gedachten en theorieën kunnen niet onder het copyright vallen.

Wat is het doel van copyright?

Copyright is in het leven geroepen om het geestelijke eigendom van een maker te beschermen en de vergoeding die men hiervoor ontvangt te waarborgen. Wie over copyrights beschikt, mag als enige beslissingen nemen over de exploitatie van het werk. Ook zorgt auteursrecht ervoor dat je je werk tegen misbruik door derden kunt beschermen. Het auteursrecht is internationaal geregeld in de Berner Conventie en in Nederland in de Auteurswet. De laatste stelt het volgende: ‘Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld’. 

Pseudoniemen en samenwerkingen tussen meerdere auteurs

Alhoewel het lang niet altijd geschreven werken betreft, spreken we wel altijd van auteurs. Wanneer meerdere auteurs samen een werk hebben gecreëerd, geldt het auteursrecht tot zeventig jaar na het overlijden van de laatste persoon. Dit geldt vaak voor audiovisuele werken, waar regisseurs, schrijvers en componisten samen aan hebben gewerkt. Is er sprake van een anoniem werk of een werk dat onder een pseudoniem is gepubliceerd? Dan vervalt het copyright zeventig jaar na de datum waarop het werk voor het publiek toegankelijk werd.

Wie is de rechthebbende?

Wanneer een werk wordt gemaakt, zijn daar niet zelden meerdere personen bij betrokken. Elke partij levert zijn eigen bijdrage aan het eindresultaat. Aan wie wordt dan het copyright toegekend? Wanneer het duidelijk is dat meerdere makers elk hun eigen aandeel hebben geleverd, krijgen zij allemaal copyright. Denk bijvoorbeeld aan een kinderboek met illustraties: de schrijver en de tekenaar hebben dan allebei een auteursrecht op hun eigen bijdrage. Om de tekst te gebruiken, dien je de schrijver om toestemming te vragen en in het geval van de illustraties benader je de tekenaar. Voor gebruik van het hele boek dienen beiden hun toestemming te verlenen.

Het overdragen van copyright en het verstrekken van licenties

Lang niet altijd blijft het copyright in handen van de persoon die het werk heeft gemaakt. Middels verkoop is het mogelijk om het recht op iemand anders over te laten gaan. Wil je zelf je auteursrecht houden, maar andere toestaan je werk te gebruiken, dan kies je voor een licentie. Houd je als auteur altijd zelf je auteursrechten, dan komen deze na je overlijden in handen van je erfgenamen. Deze worden dan de auteursrechthebbenden.

Het overdragen van het copyright

Als je dit wilt, kun je als auteur je auteursrecht oftewel copyright geheel of gedeeltelijk overdragen aan een andere partij. Stel je voor dat je een roman hebt geschreven. Je zou het copyright dan aan een andere partij, die het in boekvorm wil uitbrengen, kunnen overdragen. Je houdt als schrijver van de roman dan wel het exclusieve recht om je verhaal bijvoorbeeld te laten verfilmen. Rechten kun je dus afzonderlijk van elkaar overdragen. Dit moet goed geregeld worden in een speciaal daarvoor opgestelde akte. Zonder akte is er geen sprake van geldige overdracht van copyright.

De akte voor overdracht dient zo specifiek mogelijk te zijn geformuleerd

In de akte moet je duidelijk (laten) beschrijven welke rechten je als auteur precies overdraagt en wat daar financieel tegenover staat, maar ook voor welk gebied de overdracht geldt: voor Nederland of misschien wel wereldwijd? Daarnaast moet expliciet worden vermeld welke rechten er bij jou als maker blijven. Door dit zo specifiek mogelijk te beschrijven, houd je de kans op conflicten en noodzakelijke juridische afwikkeling daarvan in de toekomst zo klein mogelijk.

Exclusieve en niet-exclusieve licenties

Wil jij als maker van je werk toestaan dat iemand het gebruikt, maar daar wel zelf het copyright over behouden? Dan kun je ervoor kiezen een licentie af te geven. Een licentie kun je eigenlijk zien als een soort overeenkomst waarin je toestemming geeft dat je werk op een bepaalde manier en in een bepaalde periode wordt gebruikt. Ook kun je bepalen in welk geografisch gebied dit gebeurt. Er bestaat overigens wel een verschil tussen exclusieve en niet-exclusieve licenties. In het laatste geval mag je als auteur licenties aan meerdere partijen afgeven. Ook dit moet je schriftelijk vastleggen.

Open licenties

Behalve de twee bovenstaande opties behoort ook de open licentie tot de mogelijkheden. Met een open licentie behoud jij als maker van een werk al je rechten erover, maar geef je toestemming aan anderen om het op een bepaalde, door jou toegestane manier te gebruiken. Je kunt hierbij zelf de voorwaarden formuleren. Mag men je werk bijvoorbeeld gebruiken mits dit geen commerciële insteek heeft? Mag men het gebruiken, zolang het maar niet wordt bewerkt? Of mag men wel bewerken, maar moeten deze versies onder dezelfde licentie beschikbaar worden gesteld?

Optreden tegen inbreuk op copyright

We spreken van inbreuk op het copyright oftewel auteursrecht wanneer iemand zonder toestemming werken verspreidt of verveelvoudigt. Dit kan op verschillende manieren: door het kopiëren van een boek of delen daarvan bijvoorbeeld, of door stukken uit je werk op het internet te plaatsen. Wanneer de inbreuk grootschalig is, spreekt men ook wel van piraterij. Als rechthebbende kun je dit via de rechter verbieden en tevens een schadevergoeding vragen. Wanneer het bewezen is dat de inbreuk opzettelijk heeft plaatsgevonden, kan zelfs strafrechtelijke vervolging plaatsvinden. Dit kost veel tijd, geld en energie. Is de inbreuk van kleine betekenis, dan kiezen de meeste makers ervoor geen stappen te ondernemen.

Hoe kun je optreden tegen inbreuk zonder registratie?

Wellicht vraag je je af hoe je succesvol kunt optreden tegen inbreuk wanneer je je werk niet hebt laten registreren. Hierbij moeten echt twee zaken worden onderscheiden. Alhoewel je het bestaan van een creatie niet registreert, dien je namelijk wel te laten vastleggen dat jij de maker ervan bent om in de toekomst tegen eventuele inbreuk op te treden. Hoe je bewijst dat jij de auteur bent? Je kunt je werk middels een notariële akte van een datumverificatie laten voorzien en al je conceptwerken en/of ontwerpen goed bewaren inclusief datumvermelding. Het sterkst sta je echter met een notariële akte.

Wanneer moet ik een copyright teken gebruiken?

Je ziet hem regelmatig voorbijkomen: het copyrightteken ©. Echter zie je het niet op alle werken waarvan je verwacht dat er copyright op rust. De reden? Het gebruik van het teken is niet verplicht. Het kan handig zijn om zo extra duidelijk te maken dat er exclusieve rechten op het werk rusten. Wanneer je het copyrightteken gebruikt, versterk je bovendien het feit dat jij de maker van het werk bent. Mocht het ooit tot een conflict komen, dan sta je met het gebruik van het teken © en vermelding van jouw naam op het werk een stuk sterker.

Wat is het verschil tussen copyright en merkenrecht?

Copyright en merkenrecht zijn twee domeinen binnen het intellectueel eigendom die nogal eens met elkaar worden verward. Niet verwonderlijk, want als maker van een werk of eigenaar van een merk bedoel je op deze manier te kunnen aantonen dat het jou toebehoort. Ook merken hebben een complexere communicatiefunctie; ze vertellen iets over een bepaalde stijl, wekken verwachtingen en vertellen iets over de oorsprong van de producten en/of diensten die onder het merk worden verkocht. Echter gaat het bij merken vooral om reputatie en het in stand houden van het onderscheidend vermogen en bij auteursrecht om de aansporing van artistiek werk.

Persoonlijkheidsrechten van de maker

Wanneer je een werk creëert, heb je daar een zakelijk belang bij. Echter is dat niet het enige. Met je werk heb je ook een persoonlijke band en daarmee dus een immaterieel belang. In de Auteurswet zijn daarom ook enkele bepalingen opgenomen die dit beschermen. Zo mag je bijvoorbeeld in opstand komen wanneer iemand jouw werk structureel wijzigt of aantast en dit niet ten goede komt van jouw naam. In tegenstelling tot auteursrechten zijn persoonlijkheidsrechten niet over te dragen. Ook wanneer je je auteursrechten overdraagt, blijven jou de persoonlijkheidsrechten toebehoren.

Het auteursrecht wordt binnen de Europese Unie hoog in het vaandel gedragen

Het copyright oftewel auteursrecht valt onder het intellectueel eigendomsrecht, waaronder onder andere ook het merkenrecht en het octrooirecht vallen. Binnen de Europese Unie acht men de bescherming van intellectueel eigendom van groot belang, omdat het zaken als innovatie en economische groei bevordert. Binnen Europa gelden dan ook verschillende richtlijnen die de nationale wetten van de verschillende lidstaten harmoniseren.